Мониторинги ҳолати ҳавои атмосферии Ҷумҳурии Тоҷикистон
Фаъолиятҳои марбут ба мониторинги ифлосшавии ҳаво дар Тоҷикистон аз соли 1965 оғоз ёфтанд. То соли 1990 мушоҳидаҳои ифлосшавии ҳавои атмосфера дар 7 шаҳри Тоҷикистон ва 21 нуқтаи мушоҳида барои муайян кардани 21 намуди ифлоскунандаҳо, аз ҷумла металлҳои вазнин гузаронида мешуданд. Он замон, дар шаҳри Душанбе, 7 нуқтаи мушоҳидакунанда оид ба ифлосшавии муҳити атроф фаъолият мекард ва барои омӯзиши муфассали ифлосшавии ҳаво мушоҳидаҳои маршрутӣ ва эпизодӣ бо истифода аз лабораторияи сайёри "Атмосфера-2" гузаронида мешуданд.
Нуқтаи мушоҳидаи ифлосшавии муҳити атроф (полоишгоҳ), дар Турсунзода - 3 нуқтаи полоишӣ, Қӯрғонтеппа - 3 (полоишгоҳ), Ёвон - 2 (полоишгоҳ), Кӯлоб - 1 (полоишгоҳ), Хуҷанд - 3 (полоишгоҳ) ва Сарбанд - 1 (полоишгоҳ) таъсис додаанд. Барои омӯзиши муфассал дар давраи солҳои 1993-1997 шумораи нуқтаҳои мушоҳида коҳиш ёфтанд. Дар айни замон, омӯзиши вазъи ифлосшавии атмосфера дар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ аз рӯи барномаи фишурдашуда бо истифода аз 6 нуқтаи статсионарӣ сурат мегирад: дар Душанбе - 2, дар Қӯрғонтеппа -1, Турсунзода-1, Хуҷанд-1 ва Спитамен-1 .
Ҳамин тариқ, дар айни замон, сатҳи рушди мониторинги экологӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба талаботи муосир ҷавобгӯ нест. Мониторинги чунин нишондиҳандаҳои экологӣ, аз қабили партобҳои ифлоскунанда ба ҳаво ва сифати ҳаво дар шаҳракҳои аҳолинишин аз сабаби набудани захираҳои молиявӣ, техникӣ ва инсонӣ дар режими хеле маҳдуд амал мекунанд.
Мониторинги номураттаб ва набудани мушоҳидаҳои сифати ҳавои атмосфера дар постгоҳҳои муайян имкон намедиҳад, ки маълумотҳои Тоҷикгидромет барои баҳодиҳии ифлосшавии атмосфераи ҳаво дар ҳудуди ҷумҳурӣ истифода шавад.
Талаб карда мешавад, ки чораҳо барои ташкили системаи ягонаи давлатии назорати экологии муҳити зист ва захираҳои табиӣ дар асоси системаҳои иттилооти ҷуғрофӣ, бо назардошти системаҳои мониторинги давлатӣ, идоравӣ, инчунин саноатӣ ташкил карда шавад.
Манбаъҳои асосии ифлосшавии ҳавои атмосферии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби чунин соҳаҳо:
воситаҳои нақлиёт;
иншооти саноатӣ;
сӯзишворӣ аз ҷониби аҳолӣ;
кишоварзӣ;
интиқоли сарҳадӣ.
Манбаъ: Агентии омор, 2015с, 2020с.
Муқоисаи партобҳо аз рӯи компонентҳо дар соли 2018 нисбат ба соли 1991 нишон медиҳад, ки партовҳои ҷисмҳо дар таркиби партовҳои умумӣ аз 28,6% то 34% зиёд шудаанд.
Ин тамоюл бо афзоиши сӯзиши сӯзишвории сахт (ангишт) ва тақрибан пурра набудани гази табиӣ, ки ҳамчун сӯзишворӣ дар иншооти саноатӣ истифода мешуд, алоқаманд аст. Дар ин росто, ҳиссаи оксиди сулфат аз 23,7% то 28,9% афзуда, ҳиссаи оксиди карбон аз 59,7% то 56% коҳиш ёфт. Партовҳои карбогидридҳо ва ғайра 1,5-2 баробар афзуда, партоби оксиди нитроген тақрибан се маротиба кам шудааст.
Динамикаи тағироте, ки дар ҷадвалҳо оварда шудаанд, нишон медиҳанд, ки партоби умумии моддаҳои зараровар аз манбаъҳои статсионарӣ дар давраи солҳои 2010 - 2018 32,5% афзудааст. Афзоиши партобҳо бо афзоиши истеҳсолоти саноатӣ, гузариш ба ангишт (бо сабаби қатъ шудани интиқоли гази табиӣ) алоқаманд аст. Дар айни замон, партовҳо нисбат ба соли 1991 камтар аз 50% -и он давраро ташкил доданд (мутаносибан 100,5 ва 48,2 ҳазор тонна).
Сарчашмаҳои асосии партобҳои атмосферӣ дар вилояти Суғд
Манбаъҳои асосии ифлосшавии ҳавои вилояти Суғд аз ҷиҳати ҳиссаи онҳо партовҳои моддаҳоизараровар аз:
воситаҳои нақлиёт;
иншооти саноатӣ;
сӯзишворӣ аз ҷониби аҳолӣ;
кишоварзӣ;
интиқоли сарҳадӣ.
Манбаъ:Шарҳи мухтасари масъалаҳои ҳифзи атмосфера дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, вилояти Суғд ва шаҳри Хуҷанд
(Обзор вопросов охраны атмосферного воздуха в Республике Таджикистан, Согдийской области и в городе Худжанд)
(Обзор вопросов охраны атмосферного воздуха в Республике Таджикистан, Согдийской области и в городе Худжанд)
Саҳми аз ҳама калон дар ифлосшавии атмосфера партовҳои партови мошинҳо мебошад. Шумораи умумии онҳо дар минтақа тақрибан 178 ҳазор ададро ташкил медиҳад (2019).
Муқоисаи партобҳо аз манбаъҳои статсионарӣ ва манбаъҳои мобилӣ нишон медиҳад, ки манбаъҳои мобилӣ тақрибан 95% партовҳои ифлоскунандаи ҳаворо ташкил медиҳанд (2018):90% партовҳои CO, 90% партовҳои NOx ва тақрибан 50% партовҳои сахтро нақлиёт ташкил медиҳад.Ин бахш аз ҷиҳати партоби CO ва NOx аз дигар соҳаҳо хеле пештар аст (дар ҷои дуюм саноат ва манзил - хадамоти коммуналӣ, ки саҳми муштараки онҳо 8% -ро ташкил медиҳад).
Сарчашмаҳои асосии ифлоскунандаҳои ҳавои атмосферӣ дар шаҳри Хуҷанд
Бузургтарин саҳмро дар ифлосшавии ҳавои шаҳр нақлиёт ҳам шаҳрӣ ва ҳам транзитӣ мегузорад. Тибқи маълумоти полиси роҳ, шумораи мошинҳо дар шаҳр дар соли 2007 13,4 ҳазор адад, дар соли 2010 - 16,8 ҳазор ададро ташкил медиҳад. онҳое. шумораи он сол аз сол меафзояд. Дар айни замон, тақрибан мошинҳо 34% бо бензин, 6.0% бо сӯзишвории дизелӣ ва тақрибан 60% сӯзишвории газдорро истифода мебаранд . Бузургтарин саҳмгузорон дар ифлосшавии ҳаво мошинҳои муҳаррики дарунсохт мебошанд, ки бо бензин кор мекунанд.
Манбаъ:Шарҳи мухтасари масъалаҳои ҳифзи атмосфера дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, вилояти Суғд ва шаҳри Хуҷанд
(Обзор вопросов охраны атмосферного воздуха в Республике Таджикистан, Согдийской области и в городе Худжанд)
(Обзор вопросов охраны атмосферного воздуха в Республике Таджикистан, Согдийской области и в городе Худжанд)
Сабабҳои асосии партобҳои зиёди мошинҳо хусусиятҳои техникии он ва сифати сӯзишвории истифодашуда мебошанд. Дар робита ба ин, дар сӯзишвории автомобилӣ, ки ба Тоҷикистон ворид ва фурӯхта мешаванд, каме беҳбудӣ ба назар мерасад. Қисми зиёди сӯзишвории воридотӣ ба стандарти Евро-2 ҷавобгӯ аст. Истифодаи бензини сурб аз соли 2010 манъ карда шудааст.
Стандартҳои охирини сӯзишворӣ барои мошинҳо бо қарори Ҳукумати № 30 2014 дар регламенти техникӣ муқаррар карда шудаанд, ки ба стандартҳои дар Иттиҳоди иқтисодии Авруосиё амалкунанда шабеҳ мебошанд.
Тибқи муқаррароти техникии Иттиҳоди иқтисодии Авруосиё, аз аввали соли 2015 танҳо сӯзишвории дизелии класси экологии K5 ба фурӯш гузошта шудааст, ки мутобиқати пурраи ин сӯзишвориро ба талаботи стандарти аврупоии EN590: 2009 (Евро-5) таъмин мекунад . Стандартҳои муосири сифат барои сӯзишвории бензин ба стандарти Евро-4 (сулфураи 50 промилл) мувофиқат мекунанд.
Тибқи муқаррароти техникии Иттиҳоди иқтисодии Авруосиё, аз аввали соли 2015 танҳо сӯзишвории дизелии класси экологии K5 ба фурӯш гузошта шудааст, ки мутобиқати пурраи ин сӯзишвориро ба талаботи стандарти аврупоии EN590: 2009 (Евро-5) таъмин мекунад . Стандартҳои муосири сифат барои сӯзишвории бензин ба стандарти Евро-4 (сулфураи 50 промилл) мувофиқат мекунанд.
Нақши растаниҳои сабз дар сифати ҳавои атмосферӣ
Амалия нишон дод, ки ҷойҳои сабз воситаи хеле самарабахши мубориза бо партовҳои зараровари нақлиёти автомобилӣ мебошанд, ки самаранокии онҳо метавонанд дар доираи хеле васеъ фарқ кунанд - аз 7% то 35%. Фазоҳои сабз бо оксиген, равғанҳои эфирӣ ва қатрон бой мегарданд, ки сулфидҳо, диоксиди сулфур ва пайвастагиҳои фторидро аз ҳаво мегиранд.
Як гектар растанӣ (минтақаи сабз) аз ҳаво дар як рӯз то 200 кг гази карбон, то 600 тонна хок ва моддаҳои зарраҳоро тоза мекунад. Дар ҷойҳои сабз намии ҳаво то 40% ва бо шинондани дубора то 65% коҳиш дода мешавад.Муайян карда шуд, ки дар масофаи 500 м дури аз заводҳо, ниҳолу ҷойҳои сабз мавҷуд бошад, миқдори моддаҳои ифлоскунандаи ҳаво (SO2, H2S, оксиди нитроген, CO) 3-4 маротиба кам мешавад, дар сурати набудани ҷойҳои сабз - танҳо 2 маротиба.
Ғайр аз ин, фазои сабз суръати шамолро, ки барои шаҳрҳои минтақаи мо хос аст, то 3 маротиба коҳиш медиҳад. Доштани ҷойҳои сабз ба коҳиши микробҳо, пашшаҳо ва хомӯшакҳо мусоидат мекунад. Масалан, шохаи арча шумораи микробҳоро дар ҳаво 10 маротиба кам мекунад.
Лоиҳаи
"Бидон, ки чиро нафас мекашӣ"
"Бидон, ки чиро нафас мекашӣ"
Маводи мазкур бо ҳамкории ташкилоти ҷамъятии “Гурӯҳи Ҷавонон оид ба Ҳифзи Муҳити Атроф” ва "Раёсати Ҳифзи Муҳити Зисти вилояти Суғд" бо дастгирии Сафорати Иёлоти Муттаҳидаи Амрико дар Тоҷикистон таҳия шудааст.
Масъулияти мӯҳтавои он бар зиммаи ташкилоти ҷамъиятии "Гурӯҳи Ҷавонон оид ба Ҳивзи Муҳити Атроф" вогузор шуда, мавқеи Департаменти давлатии ИМА-ро инъикос намекунад.
Масъулияти мӯҳтавои он бар зиммаи ташкилоти ҷамъиятии "Гурӯҳи Ҷавонон оид ба Ҳивзи Муҳити Атроф" вогузор шуда, мавқеи Департаменти давлатии ИМА-ро инъикос намекунад.
Бо мо дар тамос бошед:
Телефон: +992 88 7787779
Суроғаи электронӣ: office@ygpe.tj
Телефон: +992 88 7787779
Суроғаи электронӣ: office@ygpe.tj
735700, Тоҷикистон, вилояти Суғд, шаҳри Хуҷанд, хиёбони И.Сомонӣ 183а.
